एकनाथ शिंदे यांच्यासमोर दोन पर्याय आहेत. एक तर एकनाथ शिंदेना भाजपमध्ये विलीन व्हाव लागेल किंवा त्यांना पक्षफुटीला सामोर जाव लागेल. एकनाथ शिंदे ज्याप्रमाणे ठाकपासन वेगळे झाले त्याचप्रमाणे एकनाथ शिंदेच्या पार्टीतला एक मोठा गट शिंदेपासन वेगळा होत थेट भाजपमध्ये सामील होईल याच नेतृत्व कदाचित उदय सामंत करतील. अशा चर्चा सध्या राजकीय वर्तुळात आहेत. पण खरंच असं काही होईल का? एकनाथ शिंदे समोर खरंच दोन पर्याय उरलेत का? की नेहमीच राजकीय पटलावर डार्क हॉर्स ठरणारे एकनाथ शिंदे या दोन्ही पर्यायांमधन मार्ग काढून सर्वांना धक्का देतील का? मुळात एकनाथ शिंदेंच्या पुढे हे दोनच पर्याय आहेत असं आत्ताच का म्हटलं जाऊ लागलंय.
तर एकनाथ शिंदेसमोर दोनच पर्याय आहेत एक तर शांतपणे फूट पाहत राहणं किंवा आपला संपूर्ण पक्ष भाजपमध्ये विलीन करणं पण या चर्चा आत्ताच होण्याची तीन प्रमुख कारणं सांगितली जात आहेत यातलं पहिलं कारण आहे ते म्हणजे सुप्रीम कोर्टात सुरू झालेली अंतिम सुनावणी एकनाथ शिंदे हे शिवसेनेतन बाहेर पडले तेव्हा पक्ष आणि चिन्ह या दोन्ही गोष्टींवर शिंदे क्लेम करतील अशी शक्यता नव्हती पण एकनाथ शिंदेनी थेटपणे पक्षावर क्लेम केला महाशक्तीला सुद्धा तेव्हा एकनाथ शिंदेच्या पाठिंब्याची गरज होती त्यातनच मग निवडणूक आयोग, सर्वोच्च न्यायालय आणि विधानसभा अध्यक्ष असा सुनावणीचा प्रवास झाला.
एकनाथ शिंदे सोबतचे आमदार अपात्र होतील असं बोललं जात होतं पण तसं काही झालंच नाही पण पक्ष आणि पक्षाच चिन्ह याबाबत निवडणूक आयोगाने घेतलेल्या निर्णयाला ठाकरे गटाने कोर्टात चॅलेंज केलं. अर्थात हे प्रकरण अजूनही कोर्टात आहे आणि नोव्हेंबर महिन्याच्या मध्यावधीत यावरती अंतिम अशी सुनावणी पार पडणार आहे. कोर्टातील घडामोडी पाहिल्या तर शिंदेचे वकील ही सुनावणी पुढे जावी यासाठीच प्रयत्न करत असल्याचं दिसून आलेल आहे. शिंदेच्या वकिलांचे हेच प्रयत्न पाहून एकनाथ शिंदेची बाजू लंगडी पडतीय अशा चर्चा सुरू झाल्यात. कोर्टाने जरी निवडणूक आयोगाचा निर्णय बदलला आणि ठाकरेना पुन्हा धनुष्यबान हे चिन्ह आणि पक्षाच नाव दिलं नाही तरीसुद्धा कोर्ट आपल्या निर्णयातन किंवा धनुष्यबान हे चिन्ह आणि शिवसेना हे नाव गोठवून ते शिंदेना वापरून देणार नाही अशी शक्यता सुद्धा सध्या बोलून दाखवली जातीय.
एकनाथ शिंदेच्या पुढे अडचण का वाढलेली आहे?
थोडक्यात एकनाथ शिंदेकडन धनुष्यबान हे चिन्ह गेलं पक्षाच शिवसेना हे नाव गेलं तर नरेटिव्हच्या पातळीवर एकनाथ शिंदे गटाला मोठा सेटबॅक बसू शकतो. याशिवाय कायदेशीर पातळीवर हा निर्णय पूर्वलक्षी प्रभावाने अमलात येतो का आणि तसं झालं तर जे आमदार खासदार हे धनुष्यबान चिन्हावरती निवडून आलेले आहेत त्यांच सदस्यत्व अडचणीत येणार का हा सुद्धा मुद्दा महत्त्वाचा ठरतो. मात्र इतक्या अडचणी वाढल्या जरी नाहीत तरी सुद्धा यावेळी महाशक्तीला शिंदेची गरज नाहीये ही वस्तुस्थिती आहे आणि यामुळेच एकनाथ शिंदेच्या पुढे अडचण वाढलेली आहे असं बोललं जातय.
एकनाथ शिंदे हे महत्त्वाकांक्षी नेते आहेत:
आता अशा चर्चा घडण्याचं दुसरं महत्त्वाचं कारण सांगण्यात येतय ते म्हणजे एकनाथ शिंदेची महत्त्वाकांक्षा. जेव्हा एकनाथ शिंदे यांची मुख्यमंत्री म्हणून घोषणा झाली तेव्हा देवेंद्र फडणवीसच एक प्रकारे मुख्यमंत्री असणार हे स्पष्ट होतं पण पुढच्या दोनच वर्षात फडणविसांना मागे टाकत स्वतःच प्रस्थ निर्माण करण्यात एकनाथ शिंदे यशस्वी ठरले.
जरांगे पाटलांपासून गोष्टी हाताळल्या त्यांनी पण हे करत असताना आपणच कसे क्रमांक एक वर आहोत हे त्यांनी स्पष्ट केलं. अगदी विधानसभेच्या निकालानंतर एकनाथ शिंदे हे मुख्यमंत्री पदासाठी अडून बसल्याचं सांगण्यात आलं आठवडा उलटला तरी मुख्यमंत्री पदाचा पेच सुटला नाही तेव्हा शिंदेच्या घरी स्वतः शिंदेनी पत्रकार परिषद घेतली. या पत्रकार परिषदेत एकनाथ शिंदेनी मी लाडकी बहीण योजना आणली असा उल्लेख केला.
विजयाच श्रेय आपणच्या ऐवजी मी या शब्दाकडे अधोरेखित करत राहिले ते थोडक्यात एकनाथ शिंदे हे महत्त्वाकांक्षी नेते आहेत या महत्त्वाकांक्षेमुळेच आज त्यांचे फडणविसांसोबत खटके उडत असल्याचं सांगण्यात येतं मध्यंतरी मुंबई झालेल्या जरांगे पाटलांच्या आंदोलनामागे शिंदेच बळ असल्याचा आरोप देखील झाला. थोडक्यात सांगायचं तर एकनाथ शिंदेना सहजपणे बाजूला करणं भाजपला झेपणार नाही आणि यातूनच फडणवीस आणि शिंदे या सत्ता संघर्षाची समीकरण केंद्राला सोडवावी लागणार आहेत.
शिंदेसमोर दोनच पर्याय:
आता एकनाथ शिंदेसमोर दोनच पर्याय उभाराहतील असं म्हणण्याच तिसरं कारण म्हणजे भाजपच लॉंग टर्मच राजकारण. जेव्हा राज्यात विधानसभेचा प्रचार अगदी जोमात होता तेव्हा अमित शहांनी एक संघाची मीटिंग घेतली होती. इथं शहांनी पुढच्या निवडणुका आपल्याला एक हाती लढायच्या आहेत आणि जिंकायच्या आहेत असं स्पष्ट केलं होतं लोकसभेत भाजपच्या प्रचारापासून संघ हा अलिप्त राहिला होता.
अजित दादांना सोबत घेणं संघाला पटलेलं नव्हतं त्याच स्पष्टीकरण फडणविसांना संघासमोर द्यावं लागलं होतं आता या सगळ्या घडामोडींचा सारांश इतकाच की काहीही करून भाजपला महाराष्ट्रात भाजपची सत्ता एक हाती हवी आहे. भविष्यातल्या राजकारणात आज सोबत असणारा कुठलाही पक्ष आपल्याला सोडून जाऊ शकतो याची जाणीव भाजपला आहे.
विशेष म्हणजे राज्यात महायुती रिपीट येणार नाही अशा चर्चा चालू झालेल्या तेव्हाच अजित पवार पुन्हा शरद पवारांसोबत जातील अशा चर्चा सुरू होत्या. केंद्रात भाजपची सत्ता नसेल तर शिंदे सुद्धा आपली भूमिका बदलू शकतात. वेगळा गट करून पुन्हा दुसरे ठाकरे तयार करण्याच्या मानसिकतेत भाजप नाहीये. त्यामुळेच शिंदेना स्वतंत्रपणे ताकद देण्यापेक्षा पक्षात घेत कंट्रोलमध्ये ठेवण्याचा पर्याय भाजपकडे असू शकतो.
थोडक्यात भाजपला दीर्घकाळ सत्तेत राहायचं असेल तर शिवसेनेच्या मूळ ताकदीला आपल्यासोबत कायमच जोडून घेण्याच धोरण केंद्राच असू शकतं. आता हे झाले तीन मुद्दे ज्यामुळे शिंदेसमोर भाजप दोनच पर्याय ठेवू शकतं असं आपल्याला म्हणता येतं. आता या दोन पर्यायांवरती बोलूयात. यातला पहिला पर्याय आहे तो म्हणजे पक्षफुटीला सामोर जाणं.
जेव्हा राज्यात महाविकास आघाडी स्थापन झाली तेव्हा अजित दादांनी दणका देण्याचा प्रयत्न केला. त्यानंतर एकनाथ शिंदे शिवसेनेतन फुटतील अशा चर्चा झडत होत्या. अजित पवारांच्या बाबतीत सुद्धा त्या झडत होत्या. आता पत्रकारांना या शक्यता दिसत होत्या तर उद्धव ठाकरे आणि शरद पवारांना याची जाणीवच नव्हती असं म्हणणं सध्या हास्यास्पद ठरू शकतं.
ठाकरेंना देखील भाजपसोबत फारकत घेतल्यानंतर एक मोठा गट फुटू शकतो याची जाणीव होती. पण या राजकारणाकडे बघत बसण्या पलीकडे उद्धव ठाकरेंकडे काही पर्याय शिल्लक नव्हता. शरद पवारांच्या बाबतीत सुद्धा हीच गोष्ट झाली. एकदा अजित पवार परत फिरल्यानंतर अजित पवार सारखे माघारी येऊ शकतात हे शरद पवारांनी नक्कीच गृहीत धरलं नसणार. पण पक्षातल्या बहुसंख्या आमदारांचे असणार मत त्यांचे महत्त्वाकांक्ष आणि त्यांचे निर्णय यातूनच पवारांना हतबलपणे फुटीला सामोर जाण्याशिवाय पर्याय नव्हता.
आज एकनाथ शिंदेच्या समोर सुद्धा हाच पर्याय असू शकतो. आज एकनाथ शिंदेच्या पक्षात असे अनेक नेते आहेत ज्यांच सख्य शिंदेपेक्षा फडणविसांसोबत अधिकच आहे. काही नेते असे आहेत जे विरोधी गटात टिकूण राहू शकत नाही. त्यामुळेच ते ठाकरेंना सोडून शिंदे सोबत आले होते. तर काही नेते असे आहेत जे वादात आहेत ज्यांच्यावरती वेगवेगळे आरोप आहेत आणि अशावेळी मनात नसलं तरी सुद्धा हे नेते शिंदेना सोडून बाहेर पडू शकतात.
शिंदे समोर एक पर्याय एकत्र होण्याचा:
अर्थात या नेत्यांची फळी बांधण्यात कोकणातल्या नेत्याचा पुढाकार असेल असं मात्र वारंवार बोललं जातं. शिंदे समोर दुसरा पर्याय आहे तो म्हणजे मर्ज होण्याचा. फूट टाळायची असेल तर थेट भाजपमध्ये मर्ज होणं हा पर्याय शिंदे समोर आहे पण ही देखील बळजबरीस म्हणावी लागेल. कारण जोपर्यंत वेगळे आहोत तोपर्यंत स्वतंत्र आहोत याची जाणीव एकनाथ शिंदेना आहे. ज्या क्षणी शिंदे आपल्या आमदारांसोबत भाजपमध्ये सामील होतील त्या क्षणी काही नेते स्वाभिमानाचा दाखला देत पुन्हा एकदा ठाकरेंकडे जातील आणि याचं महत्त्वाचं कारण म्हणजे स्थानिक समीकरण पण शिंदेमुळेच शिरसाट गुलाबराव पाटील असे नेते टिकाव धरू शकलेले आहेत ही सुद्धा वस्तुस्थिती आहे.
भाजपमध्ये हे नेते सामील झाले तर भाजप या नेत्यांना जुमानणार नाही आणि शिंदे सुद्धा आपला शब्द टाकू शकणार नाही या उलट या नेत्यांना बाहेर काढून भाजप आपल्या नेत्यांचे महत्त्व वाढवताना दिसू शकते पण मूळ मुद्दा असा आहे तो म्हणजे मर्ज होण्याचा भाजपला याची आवश्यकता आहे कारण ती म्हणजे शिंदेची डोकेदुखी कायमस्वरूपी भाजपला नकोय सुरुवातीला बोललो त्याप्रमाणे लॉंग टर्म राजकारणात भाजपला टिकाव धरायच असेल तर दुसरे ठाकरे निर्माण होऊ नयेत याची काळजी भाजप घेईल आणि याच राजकारणातन एकनाथ शिंदेवर मर्ज होण्याचा दबाव निर्माण होऊ शकतो. अर्थात या राजकारणात देवेंद्र फडणवीस केंद्रात आणि मर्ज होऊन आपण राज्यात अशी ऑफर एकनाथ शिंदे भाजप समोर ठेवू शकतात पण शिस्तीचे दाखले देणारा भाजप शिंदेना क्रमांक एक वरती ठेवून मूळ भाजपच्या केडरला दुखावू शकणार नाही.
पर्यायान एकनाथ शिंदे भाजपमध्ये मर्ज जरी झाले तरी ते आउटसायडर म्हणूनच गणले जातील इथे फक्त भाजपला त्यांची ताकद कमी करणं हे सोपं होईल. आता या दोन मुद्द्यांच्या पलीकडे एकनाथ शिंदे हे स्वतः मुरलेले राजकारणी आहेत हे विसरून चालत नाही. उद्धव ठाकरेंना आसमान दाखवणाऱ्या शिंदेची जमेची बाजू म्हणजे तेच चिवट आहेत. सहजासहजी हार मानणं त्यांना शक्य होताना दिसत नाही. त्यामुळे यापूर्वी डार्क हॉर्स म्हणून स्वतःला सिद्ध केलेले एकनाथ शिंदे कदाचित हे दोन्ही पर्याय उधळवून स्वतःच राजकारण रेटू शकतील पण ते कसं हे पाहणं गरजेचं ठरेल.
