प्रत्यक्षपणे जगाच्या अर्थकारणावरती विशेष करून भारताच्या अर्थकारणावरती उद्योग क्षेत्रावरती येत्या काळामध्ये परिणाम करू शकती आणि ज्यामुळे पुन्हा एकदा जगामध्ये थोडसं असुरक्षिततेच वातावरण निर्माण झालेल आहे अमेरिका देखील काही प्रमाणामध्ये घाबरलेला आहे आणि ती घडामोड घडलेली आहे प्रामुख्याने आपला शेजारचा देश त्याला काही जण शत्रू मानतात काही जण स्पर्धकी मानतात अशा चीनकडन घडलेल्या ली आहे या चीनने जे रेअर अर्थ मिनरल आहे दुर्मीळ खनिज आहेत यांच्या निर्यातीवरती निर्बंध आणलेले आहेत आणि हे निर्बंध आणण्यासाठी चीनने 2025 मध्ये कायदा तयार केला आणि हा जो कायदा होता हा प्रामुख्याने एक्सपोर्ट कंट्रोल रेगुलेशन ऍक्ट हा म्हणून ओळखला जातो.
आणि जो प्रामुख्याने चीनमधनं जे दुर्मीळ खनिज आहेत ज्यामध्ये मॅग्नेट असेल लिथियम आहे आणि इतर अनेक प्रोसेसिंगचा देखील पार्ट येतो हा सगळा जो प्रामुख्याने चीन कड एक्सपोर्ट केला जातो त्याच्यावरती निर्बंध टाकणं त्याच्या संदर्भामध्ये महत्त्वाच्या अटी आणि शर्ती लागू करणं अशा स्वरूपाचा कायदा होता आणि त्यामुळे एक प्रकारचा भयकंप हा जागतिक अर्थकारणामध्ये निर्माण झाला अमेरिकात एवढा घाबरला की डोनाल्ड ट्रंप यांनी घोषणा केली आहे की मी चीनच्या विरोधामध्ये एक नोव्हेंबर पासन ह%ेंट टेरिफ हे पुन्हा लावणार आहे आपल्याला कल्पना असेल की याच डोनाल्ड ट्रंप यांनी यापूर्वी चीनवरती 250 टक्के टेरिफ लावलेल होतं मग नंतर डोनाल्ड ट्रंप घाबरले का घाबरले आणि त्यांनी चीन बरोबर करार केला निगोशिएशन केला वाटाघाटी केल्या आणि अचानक तो जो पूर्ण मोठी जी घोषणा होती 250 टक्के टेरीफ लावण्याची ती डोनाल्ड ट्रम्प यांनी मागे घेतली. त्यामागचं कारण आहे ते म्हणजे हे रेअर अर्थ मिनरल्स ज्याला दुर्मिळ खनिज म्हणतात.
जगाच्या एकूण दुर्मिळ खनिजांपैकी जवळपास 60% प्रोडक्शन हे एकट्या चायनामध्ये होतं जगाची जी दुर्मिळ खनिजांचे एक्सपोर्ट मार्केट आहे त्यापैकी की 80% एक्सपोर्ट मार्केट हे प्रामुख्याने चायनाने ऑक्युपाय केलेल आहे कारण हे दुर्मीळ खनिज जे आहेत त्याच एक्सट्रॅक्शन म्हणजे उत्खनन करणं त्याच्यावर प्रोसेसिंग करणं हे अत्यंत कठीण अशा प्रकारचं काम असल्यामुळे अनेक देशांकडे जरील अशा प्रकारची दुर्मिळ खनिज असले जसं पाकिस्तानमध्ये देखील आहे ऑस्ट्रेलियामध्ये आहे अनेक आफ्रिकन देशांमध्ये आहे मात्र त्यांच उत्खनन करणं त्याच्यावर प्रोसेसिंग करणं या सगळ्या गोष्टी ज्या आहेत त्या अतिशय कठीण आहेत मात्र चायनाने त्याच्यावरती मास्टरी हे प्रदान केलेली आहे आणि आता आपल्याला सगळ्यांना कल्पना आहे की याचा सगळ्यात मोठा एक्सपोर्ट जो आहे हा चायनाकडन होतो.
दुर्मिळ खनिज प्रामुख्याने कुठे वापरली जातात?
आता ही जी दुर्मिळ खनिज आहेत ही प्रामुख्याने कुठे वापरली जातात हे प्रथम आपल्याला लक्षात घेणे गरजेचे आहे तर त्याच्यामधले प्रामुख्याने तीन महत्त्वाचे सेक्टर्स आहेत ज्यामध्ये ही दुर्मिळ खनिजे वापरली जातात आणि म्हणूनच जगभरात भयकंप निर्माण झालाय त्यातलं पहिलं जे सेक्टर आहे ते म्हणजे सेमीकंडक्टर आहे मायक्रो चिप आहे यासाठी प्रामुख्याने दुर्मिळ खनिजे लागतात त्याच प्रमाणे णे दुसर जे आहे ते डिफेन्स सेक्टर आहे डिफेन्स सेक्टर मधल्या अनेक इक्विपमेंट तयार करण्यासाठी ही दुर्मिळ खनिजे लागतात आणि त्यानंतर ज्या प्रामुख्याने पर्यावरणाचे प्रदूषण रोखण्यासाठी ज्या टेक्नॉलॉजी वापरल्या जातात ज्याला ग्रीन टेक्नॉलॉजी अस म्हणतात.
त्यामध्ये ही दुर्मिळ खनिज वापरली जातात आणि आता जगाचं इतकं मोठ्या प्रमाणावरती परावलंबित्व या दुर्मिळ खनिजांबाबत चीनवरती आहे की चीनने त्याचाच फायदा घेतलेला आहे मित्रांनो जागतिक पुरवठा साखळी जी आहे ग्लोबल सप्लाय चेन ज्यामध्ये 25 टक्के वाटा हा आता चीनचा आहे अमेरिका पूर्णपणे चीनवरती विसंबून आहे युरोप पूर्णपणे चीनवरती विसंबून आहे भारत देखील पूर्णपणे चीनवरती विसंबून आहे आपल्याकडच्या ऑटोमोबाईल सेक्टर्स मध्ये लागणाऱ्या पासून त मोबाईल पर्यंत लागणाऱ्या सर्व मायक्रो चिप्स असतील प्रामुख्याने सेमीकंडक्टरच्या क्षेत्रामधल्या टिप्स असतील किंवा डिफेन्स इक्विपमेंट भारतामध्ये जे बनायला लागले त्यासाठी आवश्यक ही दुर्मीळ खनिज आहे जे आपण सहजपणे चीनकडन इम्पोर्ट करत होतो
दुर्मीळ खनिज इम्पोर्टवर निर्बंध टाकलेत:
मात्र चीनने आता त्याच्यावरती निर्बंध टाकलेत त्यातला पहिला निर्बंध जो टाकलेला आहे तो असा निर्बंध टाकलाय की चीनकडन जे निर्यात होणारी दुर्मीळ खनिज आहेत त्याचा कोणत्याही परिस्थितीमध्ये संरक्षण क्षेत्रासाठी डिफेन्स इक्विपमेंट साठी वापर होणार नाही हे एक अत्यंत महत्त्वाचा असल्यामुळे अमेरिका आणि भारत या दोघांना त्याच्यामुळे चिंता या वाढलेल्या आहेत दुसरा मुद्दा त्यांनी सांगितला की सेमीकंडक्टरच्या बाबतीमध्ये आम्ही केस टू केस स्टडी करू की ह्या दुर्मिळ खनिजांचा वापर कशा पद्धतीने केला जातोय विशेष करून भारतामध्ये आता सेमीकंडक्टर आकाराला येत आहे रूप घ्यायला लागलेला आहे साधारणत 2029 पर्यंत टॉप फाईव्ह सेमीकंडक्टरच्या प्रोडक्शन मधल्या देशामध्ये भारत जाऊ इच्छितो आहे अशा वेळेला सेमीकंडक्टरच्या प्रत्येक केस स्टडी हा चायना करणार आहे त्यानुसार त्या संदर्भातल्या दुर्मिळ खनिजांचे एक्सपोर्ट करायच चायना यामध्ये प्रामुख्याने ठरवणार आहे.
याचा एक सगळ्यात महत्त्वाचा परिणाम जो आहे तो म्हणजे पुढच्या काही काळामध्ये ऑटोमोबाईल सेक्टर असेल त्याचप्रमाणे इलेक्ट्रॉनिक सेक्टर असेल त्याचप्रमाणे डिफेन्स सेक्टर असेल या सगळ्यांच्या उत्पादनावरती मोठा परिणाम चीनच्या ह्या धोरणाचा होऊ शकतो आणि याच सगळ्यात मोठं कारण आहे ते म्हणजे ब्लाइंडली आपण सगळे ओव्हर डिपेंडंट झालो चायनावरती आणि हेच चायनाने केलं चायनाने गेल्या 20 वर्षांमध्ये जगाला त्याच्यावरती निर्भर राहण्यासाठी भाग पाडलं चायनाने सगळ्या गोष्टी मास प्रोडक्शन सुरू केलं अगदी स्वस्थामध्ये एक्सपोर्ट करायला सुरुवात केली इतक्या सहजपणे जसं पोलाद आपण इतक्या सहजपणे आपल्याला चायनाकडन स्वस्थामध्ये उपलब्ध होतं त्याचप्रमाणे आपण जर फार्मासुटिकल मध्ये पाहिलं तर आपले जे अप्लाईड फार्मासुटिकल इग्रेडियंट्स आहेत अगदी आपल्याकडच्या विटामिन्स ज्या गोळ्या डॉक्टर्स आपल्याला प्रेफर करतात त्याच्यापासून तर पेनिसिलीन पर्यंत या सगळ्यांचे एपीआय अप्लाईड फार्मासुटिकल इग्रेडियंट्स आपण चायनाकडन इम्पोर्ट करतो.
अमेरिका देखील पूर्णपणे चायनावरती निर्भर राहिला अगदी डायट कोकला लागणारे इन्ग्रेडिएंट देखील चायनाकडनं इम्पोर्ट केले जातात अशाच पद्धतीने गारमेंट असेल अमेरिकेचा फ्लॅग, राष्ट्रध्वज देखील चायनाकडन इम्पोर्ट केला जातो विचार करा किती प्रचंड प्रमाणामध्ये जगाला गेल्या 20 वर्षांमध्ये चायनाने आपल्यावरती निर्भर राहण्यासाठी भाग पडलं आणि जगाच्या सगळ्या नाड्या आपल्या हातामध्ये चायनाने ठेवल्या आणि एकानंतर एक आता फास चायनाने आवळायला सुरुवात केलेली आहे त्यामुळे सगळ्यात मोठा भयकंप हा डोनाल्ड ट्रम्प आणि अमेरिकेमध्ये झालाय कारण अमेरिकेला टू मेक अमेरिका ग्रेट अगेन अमेरिकेला इंडस्ट्रीलाईज बनवण्यासाठी डोनाल्ड ट्रम्प प्रयत्न करत आहेत आणि त्यासाठी सगळ्यात मोठी गोष्ट त्यांना लागणार आहे ते म्हणजे रेअर अर्थ मिनरल आणि म्हणून आता अमेरिकेने पाकिस्तानला चुकला सुरुवात केलेली आहे
आणि पहिली शिपमेंट कारण पाकिस्तानकडे हे रेअर अर्थ मिनरल आहेत आणि त्याच्या एक्सट्रॅक्शनचे कॉन्ट्रॅक्ट जे आहेत ते ट्रंपच्या खाजगी कंपनीला मिळालेले आहेत आणि त्याची पहिली शिपमेंट म्हणजे त्याचा पहिला जो मोठा एक्सपोर्ट आहे तो नुकताच पाकिस्तान कडन झालेला आहे मात्र पाकिस्तान चीनची बरोबरी अजिबात करू शकणार नाही याशिवाय ऑस्ट्रेलिया आहे यानंतर कॅनडा आहे त्यानंतर आफ्रिकन देश आहेत ज्यामध्ये हे दुर्मीळ खनिजेळ तात परंतु जगाने त्याचा फारसा उपयोग केला नाही वापरही केला नाही विचारही केला नाही काण चायनाकडन सहजपणे सगळ्या गोष्टी उपलब्ध होत्या त्यामुळे जग त्याच्यावरती निर्भर राहिलं आणि मग आता चायनाने एक एक फासे आवळायला सुरुवात केलेली आहे त्यामुळे पुन्हा एकदा जगाला डायव्हर्सिफिकेशन कराव लागणार आहे.
आपल्या आयातीमध्ये विविधता जगाला आणावी लागणार आहे आणि आता भारताला देखील याचा विचार करावा लागेल जसं अमेरिकेमध्ये आयात शुल्काच 50% टॅरी भारताच्या विरोधामध्ये लागले आणि मग आपण युरोपियन मार्केट शोधायला सुरुवात केली साऊथ ईस्ट एशिया मधल मार्केट शोधायला सुरुवात केली सेंट्रल एशिया मधल मार्केट आता शोधायला सुरुवात केली त्याचप्रमाणे आपण प्रचंड मोठा इम्पोर्ट हा चायनाकडन करतो आणि म्हणून भारत आणि चायनाचा जो ट्रेड आहे हा साधारणत 140 अब्जचा आहे पण त्यामध्ये 80 80 बिलियन डॉलरचा ट्रेड डेफिसिट आहे आणि तो चायनाच्या पक्षामध्ये आहे कारण आपण प्रचंड गोष्टी चायनाकड इम्पोर्ट करतो पण एक्सपोर्ट फार कमी करतो त्यामुळे आपण आता चायनावरचा ओव्हर डिपेंडन्स कमी केला पाहिजेला आहे आणि रेअर अर्थ मिनरल असेल इतर देशांकड देखील भारताने आयात कराव लागणार आहे मात्र साधारणत: 01 डिसेंबर 2025 पासन चीनचा हा जो कायदा चीनने केलेला आहे तो आमलात येणार आहे आणि रेअर अर्थ मिनरल वरती निर्बंध हे प्रत्यक्षात येणार आहे त्यानंतर ऑटोमोबाईल इंडस्ट्री असेल सेमीकंडक्टर असेल इलेक्ट्रॉनिक्स असेल आणि डिफेन्स असेल या क्षेत्रामधल्या प्रोडक्नावरती नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो त्यामुळे वेळीच आपण सावद होणं आणि तयारी करणे गरजेच
