भारतात ऑक्टोबर म्हणजे मान्सूनच्या परतीचा महिना या महिन्यात देशभरात पाऊस थांबलेला असतो आणि हळूहळू थंडीची चाहूल लागायला सुरुवात होते ऑक्टोबरच वैशिष्ट्य म्हणजे ना पाऊस ना फारशी थंडी पण या वर्षीच चित्र वेगळ आहे यंदा उत्तर भारतामध्ये ऑक्टोबर महिन्यातच थंडी दाखल झाली आहे हिमाचल प्रदेश जम्मू काश्मीर आणि उत्तराखंड मध्ये ऑलरेडी हिमवर्षाव झालाय हिमालयाची शिखर बर्फान अच्छादली आहेत काही ठिकाणी तापमान पाच अंशांपर्यंत खाली घसरलय दिल्ली आणि आसपास च्या परिसरामध्ये थंडी वाढल्यान लोकांनी आतापासूनच स्वेटर घालायला सुरुवात केली आहे अनेकांच्या मते यावर्षी थंडी वेळेच्या आधी आली आहे ती थंडी खाली उतरून यंदा देशभरामध्ये हिवाळा असणार अशा शक्यताही आता वर्तवल्या जात आहेत.
गेले काही वर्ष भारतामध्ये अशी थंडी पडलीच नव्हती. जागतिक तापमान वाढ म्हणजेच ग्लोबल वॉर्मिंग मुळे हे घडत असल्याचं सांगितलं गेलं होतं पण यंदा भारतामध्ये 110 वर्षातली सर्वाधिक थंडी पडणार असं बोललं जातय. पण आता प्रश्न आहे तो म्हणजे हे का घडतय यंदा उत्तर भारतामध्ये ऑक्टोबर महिन्यातच थंडी कशी दाखल झाली यामुळे भारतभरामध्ये थंडीची लाट येणार असल्याचं का बोललं जातय सगळ्या प्रश्नांची उत्तर जाणून घेऊयात…
उत्तर भारतामध्ये आलेल्या थंडीच्या लाटेबाबत जाणून घेऊ…
सगळ्यात आधी उत्तर भारतामध्ये आलेल्या थंडीच्या लाटेबाबत जाणून घेऊ राजधानी दिल्लीमध्ये गेल्या आठवड्याभरापासून तापमान 20 अंशांपेक्षा कमी आहे सोबतच हिमाचल प्रदेश आणि जम्मू काश्मीरच्या पर्वतीय भागामध्ये बर्फवृष्टीला सुरुवात झाली आहे. यावर्षी श्रीनगरमध्ये नेहमीपेक्षा लवकर बर्फवृष्टी झाली. त्यामुळे खालच्या भागात थंडी आणखी वाढली आहे. गेले काही वर्ष उत्तर भारतामध्ये ऑक्टोबर हिट बघायला मिळाली होती. या काळात ऑक्टोबर महिन्यामध्ये तापमान चांगलंच वाढलेलं असायचं पण यंदा परिस्थिती उलटी आहे. सध्या हिमाचल प्रदेश, जम्मू काश्मीर, पंजाब आणि उत्तराखंडमध्ये तापमान तीन अंशावरती खाली आलय. मध्यप्रदेश आणि राजस्थानमध्ये सुद्धा पारा 15 अंशापर्यंत खाली घसरलाय. येत्या काही दिवसांमध्ये तापमानामध्ये आणखी घट होऊन थंडी वाढणार असल्याचं बोललं जातय.
तापमानामध्ये आणखी थंडी वाढणार असल्याचं बोललं जातय कारण:
आता यामागची कारण नेमकी काय आहेत ते बघू. उत्तर भारतामध्ये ऑक्टोबर महिन्यातच थंडीची लाट येण्यामागचं कारण आहे हिमालयामध्ये सातत्याने होत असलेली बर्फवृष्टी. सध्या हिमालयामध्ये मोठ्या प्रमाणावरती बर्फवृष्टी होते या भागामध्ये जनरली डिसेंबर आणि जानेवारी महिन्यामध्ये हिमवर्षा होत असतो यादरम्यान संपूर्ण हिमालय बर्फान व्यापला जातो आणि यावर्षी ही प्रक्रिया दोन महिने आधी सुरू झाली. यंदा हिमालयामध्ये ऑक्टोबर महिन्यातच बर्फवृष्टीला सुरुवात झाली. सध्या हिमालयाचा 85% भाग बर्फान व्यापलाय.
हिमाचल प्रदेशच्या पर्वतीय भागातही आठवडाभरापासून बर्फवृष्टी सुरू आहे तर राज्याच्या खालच्या भागात पाऊस पडतोय. यामुळे हिमाचल प्रदेश आणि पंजाब मध्ये तापमानामध्ये प्रचंड घट झाली आहे सोबतच दिल्ली, हरियाणा आणि आजूबाजूच्या मैदानी भागातही थंडी वाढायला सुरुवात झाली आहे हवामान तज्ञांच्या मते थंडीचा हा पॅटर्न असाच कायम राहणार आहे त्यामुळे येत्या काही दिवसांमध्ये भारतभरामध्ये थंडीची लाट येण्याची शक्यता आहे.
हिमालयामध्ये ऑक्टोबर महिन्यातच एवढी बर्फवृष्टी का होते?
आता प्रश्न हा आहे की हिमालयामध्ये ऑक्टोबर महिन्यातच एवढी बर्फवृष्टी का होते? यामुळं भारतभरामध्ये थंडीची लाट येण्याची शक्यता का आहे? तर याचा संबंध जोडलेला आहे लानिनाना आणि अलनिनो या दोन घटनांशी. ला निनाना आणि अलनिनो हे स्पॅनिश भाषेतले दोन शब्द त्यांचा शब्दशः अर्थ होतो लहान मुलगी आणि लहान मुलगा. आता हे शब्द कुठून आले आणि त्यांचा हवामानाशी काय संबंध आहे हे समजून घेण्यासाठी आपल्याला थोडं इतिहासात जावं लागेल. इक्वाडोर आणि पेरू हे दक्षिण अमेरिका खंडातले दोन देश ते पॅसिफिक महासागराच्या किनाऱ्यावरती आहेत. सोव्या शतकामध्ये या देशातल्या मासेमारांनी नोटीस केलं की ख्रिसमसच्या आसपास समुद्र अचानक गरम व्हायला लागतो या गरम पाण्यामुळे समुद्रातून मासे गायब व्हायचे त्याचा परिणाम त्यांच्या व्यवसायावरती व्हायचा ही घटना ख्रिसमसच्या काळात व्हायची त्यामुळे तिथल्या स्पॅनिश बोलणाऱ्या लोकांनी या घटनेला द क्राईस्ट चाईल्ड म्हणजेच येशूच बालरूप असं म्हणायला सुरुवात केली. स्पॅनिश भाषेत याला अलनिनो असं म्हटलं जातं.
लानिनाना आणि अलनिनो म्हणजे काय?
पुढे जेव्हा शास्त्रज्ञाने या घटनेचा अभ्यास केला तेव्हा त्यांनी अल निनो हेच नाव कायम ठेवलं. अल निनोचा उगमझाला तो असा ला निनाना हे नाव त्यानंतर आलं ला निनानाचा शब्दाश अर्थ होतो लिटल घर किंवा लहान मुलगी अल निननोच्या उलट घडणारी घटना म्हणजे लानिना आता या दोन घटना नेमक्या काय आहेत आणि त्यांचा परिणाम हवामानावरती कसा होतो ते बघू. अलनिनो आणि लानिना या दोन्ही घटनांचा संबंध आहे पॅसिफिक महासागराशी जेव्हा पॅसिफिक महासागराच्या मध्य आणि पूर्व भागातल तापमान सामान्यपेक्षा जास्त वाढायला लागतं त्या घटनेला अलनिनो असं म्हणतात सामान्यपणे पॅसिफिक महासागरामध्ये वारं पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहत असतं यामुळं समुद्रातल गरम पाणी आशिया खंडाकडे जातं पण जेव्हा अलनिनो येतो तेव्हा वारं उलट्या दिशेने वाहायला लागतं याचा परिणाम हा होतो की समुद्रातल गरम पाणी आशिया ऐवजी दक्षिण अमेरिकेकडे जमा व्हायला लागतं अशाप्रकारे अल निननो मुळे समुद्राच्या सामान्य स्थितीमध्ये बदल होतो. त्याचा परिणाम जागतिक हवामानावरती होतो.
ज्या वर्षी अल निनो येतो त्यावर्षी जगभरातल्या तापमानामध्ये वाढ झालेली बघायला मिळते. यामुळं अमेरिकेतल्या अनेक भागांमध्ये उन्हाळा जाणवतो. काय तर अल निनोम मुळे जगभरामध्ये तापमान वाढतं तर ला निनाना म्हणजे त्याच्या उलट घडणारी घटना जेव्हा हेच समुद्राच पाणी सामान्यापेक्षा जास्त थंड होतं तेव्हा त्याला लानिना असं म्हणतात ला निनानामध्ये पॅसिफिक महासागरात वारं पूर्वेकडून पश्चिमेकडे जोरात वाहायला लागतं यामुळं गरम पाणी वेगाने आशिया खंडाच्या दिशेने वाहतं पण यामुळं पूर्वेकडच्या भागातलं पाणी थंड व्हायला लागतं आणि समुद्राच तापमान कमी होतं.
एनएसओ म्हणजे काय?
वाऱ्याचा वेग अशा प्रकारे बदलल्यामुळे अनेक ठिकाणी मोठ्या प्रमाणावरती पाऊस पडतो तर अनेक ठिकाणी तापमान खाली घसरत ला निनानाच्या प्रभावामुळे भारत इंडोनेशिया आणि ऑस्ट्रेलिया सारख्या देशांमध्ये जास्त पाऊस पडतो त्या क्लायमेट पॅटर्नला अलनिनो सोलर सिलेशन म्हणजेच एनएसओ असही म्हणतात. एनएसओ मध्ये एलनिनो म्हणजे गरम वारे लानि म्हणजे थंडवारे आणि न्यूट्रल असे तीन फेज असतात साधारणपणे एलनिनो आणि लानिना दर दोन ते सात वर्षांनी येतात एलनिनो लानि पेक्षा जास्त वेळा येतो हे दोन्ही नऊ ते 12रा महिने किंवा कधी कधी काही वर्ष सुद्धा टिकून राहतात समुद्राच्या तापमानामध्ये आणि हवेच्या प्रवाहामध्ये होणाऱ्या या बदलांचा परिणाम जागतिक हवामानावरती होत असतो आता याचा परिणाम भारतावरती कसा होतोय आणि यामुळे भारतामध्ये थंडीची लाट येण्याचं का बोललं जातय ते बघू …
भारतामध्ये थंडीची लाट येण्याचं कारण?
यावर्षी पॅसिफिक महासागरामध्ये लाणना म्हणजेच थंड वाढची स्थिती निर्माण झाली आहे. हवामान तज्ञांनी 9 ऑक्टोबरला याची पुष्टी केली. ही स्थिती यावर्षी सप्टेंबर महिन्यामध्ये तयार झाली. जी अजूनही कायम आहे. ती या वर्षीचा डिसेंबर किंवा पुढच्या वर्षीच्या फेब्रुवारी महिन्यापर्यंत टिकून राहण्याची शक्यता आहे. हवामान विभागाच्या म्हणण्यानुसार लाहिनामुळं भारताच्या अनेक भागांमध्ये विशेषतः उत्तरेकडच्या भागात हिवाळा जाणवू शकतो. यामुळं डोंगराळ भागात अधिक बर्फवृष्टी आणि थंडीच्या लाटा येऊ शकतात.
हिमालयन प्रदेश आणि उत्तर भारतामध्ये सध्या वाढलेल्या थंडीच कारण आहे ते हेच यावर्षी हिमालयन प्रदेशामध्ये ऑक्टोबर महिन्यातच बर्फवृष्टी झाली. त्यामागच कारणही लानिनाच आहे. लानिनाच्या प्रभावामुळे यावर्षी वेस्टर्न डिस्टर्बन्सचा परिणामही लवकर जाणवला. वेस्टर्न डिस्टर्बन्स हे भूमध्य समुद्रामध्ये तयार होतात. तिथून ते ढगांच्या रूपामध्ये पूर्वेकडे प्रवास करतात. ते इरान पाकिस्तान मार्गे प्रवास करून भारतामध्ये हिमालयाला येऊन धडकतात. यामुळे हिमालयन प्रदेशांमध्ये मोठ्या प्रमाणावरती पाऊस पडतो. वेस्टर्न डिस्टर्बन्स हे जनरली हिवाळ्यातच तयार होतात. पण यावर्षी लानाच्या प्रभावामुळे ते उन्हाळ्यातच तयार झाले. तज्ञांच्या म्हणण्यानुसार यावर्षी सप्टेंबर पर्यंत एकूण 19 वेस्टर्न डिस्टर्बन्स आलेत. यामुळे ऑक्टोबर महिन्यामध्ये हिमालयामध्ये एवढ्या मोठ्या प्रमाणावरती बर्फवृष्टी झाली.
भारतामध्ये येत्या काही दिवसांमध्ये हिवाळा जाणवू शकतो:
आता हवामान विभागाने ऑक्टोबरमध्ये देशातल्या बहुतेक भागांमध्ये सरासरीपेक्षा जास्त पाऊस पडण्याची शक्यता वर्तवली आहे यासाठीही लाना हेच कारण आहे. ला निनाच्या प्रभावामुळे दक्षिण भारतामध्ये ऑक्टोबर ते डिसेंबर दरम्यान पाऊस पडण्याची ही शक्यता आहे. हवामान विभागाच्या म्हणण्यानुसार पुढच्या काही महिन्यांमध्ये तमिळनाडू, केरळ आणि आंध्रप्रदेशच्या किनारपट्टीच्या भागामध्ये सामान्यपेक्षा जास्त पाऊस पडू शकतो. याच्या उलट मध्य भारतामध्ये हवाकोरडी राहू शकते. यामुळे या भागामध्ये थंडीची लाट येण्याची शक्यता आहे. अशाप्रकारे उत्तर भारत आणि मध्य भारतामध्ये येत्या काही दिवसांमध्ये हिवाळा जाणवू शकतो. एकूणच काय तर पॅसिफिक महासागरात तयार झालेल्या लानिना इफेक्टचा परिणाम भारतासह जागतिक हवामानावरती होतोय. यामुळे भारतामध्ये यावर्षी एवढा प्रचंड पाऊस पडला तसच हिमालयामध्ये वेळे आधीच बर्फवृष्टी झाली आता या इफेक्ट मुळे यंदा 110 वर्षातला सर्वात थंड हिवाळा असणार असा अंदाजही वर्तवला जातोय
