श्रावणी सोमवार उपवास व्रत: महत्त्व, कथा आणि पद्धती
परिचय
श्रावण महिना हिंदू धर्मात अत्यंत पवित्र मानला जातो. श्रावणी सोमवार उपवास व्रत या महिन्यातील एका विशेष धार्मिक विधीचा भाग आहे, ज्याला विशेषतः शिवभक्तांनी पालन करावे असे मानले जाते. श्रावण महिन्यातील प्रत्येक सोमवारला केलेल्या उपवासाचे महत्त्व असामान्य आहे आणि असे मानले जाते की यामुळे भगवान शंकराची विशेष कृपा प्राप्त होते. या लेखात श्रावणी सोमवार उपवास व्रताचे महत्त्व, पद्धती आणि त्यामागील कथा यांचा सविस्तर आढावा घेऊ.
•श्रावणी सोमवार उपवास व्रताचे महत्त्व:
श्रावणी सोमवार उपवास व्रताचे महत्त्व अनेक पातळ्यांवर आहे. धार्मिक दृष्टिकोनातून, भगवान शंकराच्या पूजेनंतर उपवास केल्याने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात असे मानले जाते. याशिवाय, हे व्रत शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठीही फायदेशीर असते. उपवासामुळे शरीरातील विषारी घटक बाहेर फेकले जातात आणि मानसिक स्थिरता प्राप्त होते.
•उपवासाची कथा:
श्रावणी सोमवार व्रताशी जोडलेली एक प्रसिद्ध कथा आहे. एकदा, भगवान शिव आणि देवी पार्वती पृथ्वीवर फिरत असताना त्यांनी एक भक्ताचे घरी आश्रय घेतला. त्या भक्ताने त्यांना अत्यंत आदराने स्वागत केले आणि त्यांची सेवा केली. भगवान शिव त्यांच्या भक्ताच्या भक्तीने प्रसन्न झाले आणि त्याला वरदान दिले की जे कोणी श्रावण महिन्यातील सोमवारी उपवास करतील, त्यांची सर्व मनोकामना पूर्ण होईल.
•उपवासाची पद्धत:
श्रावणी सोमवार उपवास व्रताची पद्धत खालीलप्रमाणे आहे:
१. व्रताची तयारी:
•स्नान: उपवासाच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करावे.
•शुद्धता: शुद्ध वस्त्रे धारण करावी आणि शुद्ध मनाने उपवास सुरू करावा.
२. पूजेची पद्धत:
•मंदिर भेट: शक्य असल्यास, भगवान शिवाच्या मंदिरात जावे आणि त्यांची पूजा करावी.
•घरातील पूजा: जर मंदिरात जाणे शक्य नसेल, तर घरीच भगवान शिवाची प्रतिमा किंवा शिवलिंगाची पूजा करावी.
•मंत्र पठण: “ॐ नमः शिवाय” या मंत्राचा जप करावा.
•पंचामृत: पंचामृताने शिवलिंगाचे अभिषेक करावे. पंचामृत म्हणजे दुध, दही, मध, साखर आणि तूप यांचे मिश्रण.
३. उपवासाची पद्धत :
•अन्नत्याग: दिवसभर काही खाणे-पिणे टाळावे. फक्त फलाहार (फळे, दूध, इ.) चालते.
•जलसेवन: पाणी पिण्याची मुभा असते.
•संध्याकाळची पूजा: संध्याकाळी पुन्हा भगवान शिवाची पूजा करावी आणि उपवासाची समाप्ती करावी.
•श्रावणी सोमवार उपवासाचे फायदे:
धार्मिक फायदे: भगवान शिवाच्या कृपेने भक्ताचे सर्व मनोकामना पूर्ण होतात.
आरोग्य फायदे: उपवासामुळे पचनसंस्था सुधारते आणि शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर पडतात.
मानसिक फायदे: उपवासामुळे मनाची स्थिरता प्राप्त होते आणि मानसिक शांती मिळते.
• निष्कर्ष:
श्रावणी सोमवार उपवास व्रत हिंदू धर्मातील एक महत्त्वपूर्ण विधी आहे, ज्याचा धार्मिक आणि आरोग्यदायी दृष्टिकोनातून मोठा लाभ आहे. या व्रताच्या पालनाने भक्ताचे जीवन आध्यात्मिक दृष्टिकोनातून समृद्ध होते आणि भगवान शंकराची कृपा प्राप्त होते. त्यामुळे, श्रावण महिन्यातील प्रत्येक सोमवारी श्रद्धा आणि भक्तीने उपवास करावा.