“टायगर अभी जिंदा आहे” हा आहे नितीश कुमार यांच्या घराच्या बाहेर लागलेल्या फ्लेक्स वरचा मजकूर त्यांच्या घराबाहेर गुलाल उधळला जातोय दुसरीकडे भाजपाच्या कार्यालयात लाडू भरवण सुरू आहे तर चिराग पासवान यांच्या पक्ष कार्यालयात सुद्धा उत्साह आहे कारण आहे एनडीएने दिलेला क्लीन स्वीप आतापर्यंत बिहारच्या निकालाचे जे आकडे समोर येत आहेत त्यानुसार एनडीएन 200 जागांवरती आघाडी मिळवली आहे तर महागठबंधनला 50 चा आकडा गाठायला सुद्धा आणखी 12 जागांवरती लीड घेणे गरजेच आहे अधिकृत निकाल हाती आले नसले तरी एनडीएन दुपार होण्याआधीच विजयावरती शिक्का मोर्तप केलय ते सुद्धा वन साईड पण बिहारमध्ये एनडीएच्या विजयाची कारणं काय आहेत सत्ता बदलेल असं वाटत असताना बिहारमध्ये एनडीएन एक एहाती निकाल कसा फिरवला पाहूयात…
एनडीएच्या विजयाचं पहिलं कारण…
एनडीएच्या विजयाचं पहिलं कारण आहे स्थिर नेतृत्वाचं नरेटिव्ह एका बाजूला ला जेडीयने 25 से 30 फिर से नितीश म्हणत मुख्यमंत्री पदासाठी नितीश कुमार यांना प्रोजेक्ट करायला सुरुवात केली होती. दुसरीकडं भाजपन आम्ही नितीश कुमार यांच्या नेतृत्वामध्ये निवडणूक लढवत आहोत असं वारंवार सांगितलं असलं तरी नितीश यांना मुख्यमंत्रीपदाचा चेहरा घोषित केला नाही. हा मुद्दा वादाचं कारण ठरेल अशी चर्चा असताना हाच मुद्दा पत्थ्यावरती पडला. कारण एनडीएने नितीश कुमार आणि नरेंद्र मोदी या दोन चेहऱ्यांवरती निवडणूक लढवली.
नितीश यांनी सुशासन सरकारच नरेटिव्ह बिहारमध्ये रुजवलं होतं. लालूंच्या काळातल्या जंगल राजा टॅकल करण्यासाठी हे सुशासन सरकार बिहारमध्ये प्रचंड महत्त्वाचं ठरलं होतं त्यामुळे मागचे काही वर्ष सत्ता हातात असूनही नितीश यांच्याबद्दल प्रो इनकंबन्स तयार झाली. नितीश स्थिर सरकार देतात हा शिक्का महत्त्वाचा ठरला आणि डाव बसला त्या बसलेल्या डावाला आणखी बळ मिळालं ते मोदींच्या चेहऱ्यामुळे मागच्या तीन टर्म केंद्रात मोदींच्या नेतृत्वातल सरकार आहे त्यामुळे बिहारमध्येही डबल इंजिनच सरकार स्थिरता देऊ शकतं हे नरेटिव्ह एनडीएन तयार केलं आणि त्याचा त्यांना फायदा सुद्धा झाला.
सुरुवातीच्या कलांमध्येच एनडीए वन साईड डाव मारत असल्याचं नक्की झालं. कारणस्थिर सरकार हव असेल तर एनडीएला मत द्या या त्यांच्या प्रचाराला यश आलं नितीश कुमार यांचे नेतृत्व भक्कम ठरलं.
एनडीआयच्या विजयाच दुसरं कारण…
एनडीआयच्या विजयाच दुसरं कारण आहे खात्यात येणारे पैसे आणि विकासाच आश्वासन सप्टेंबरमध्ये बिहार मधल्या पात्र महिलांच्या खात्यामध्ये दहा हजार रुपये जमा झाले. हे पैसे जमा झाले महिला रोजगार योजनेच्या अंतर्गत यातून महिलांनी स्वतःचा व्यवसाय सुरू करावा आणि त्यानंतरही सरकारकडून ही मदत मिळत जाणार असं हे गणित पण एका गटात दहा हजार रुपये आल्यानं महिलांवरती नितीश कुमारांचा प्रभाव वाढला. आधीच नितीश कुमार महिलांमध्ये लोकप्रिय आहेत. त्यात त्यांच्यासाठी योजना आणत आणि निवडणुकी यादी त्या योजनांचा थेट लाभ देणं या गोष्टी नितीश कुमारांच्या आणि पर्यायानं एनडीएच्या पत्त्यावरती पडल्या.
दुसऱ्या बाजूला सरकार आल्यावरती मोठ्या प्रमाणावरती नोकरीच्या संधी दिल्या जातील सरकारी नोकऱ्या मिळतील उद्योग धंदे बिहारमध्ये आणले जातील आणि यासाठी जे कराव लागेल ते डबल इंजिन सरकार करू शकेल ते मतदारांवरती ठसवण्यामध्ये एनडीएला यश आलं आता महागठबंधन कडून आश्वासन देण्यात आली नाहीत का तर आली उलट प्रचंड महत्त्वाकांक्षा असलेली आश्वासन देण्यात आली होती तेजस्वी यादव यांनी तर बिहारमध्ये प्रत्येक कुटुंबामध्ये एक सरकारी नोकरी देऊ अस आश्वासन दिलं होतं पण हे लॉजिकली शक्य आहे का? असा प्रचार एनडीए कडून करण्यात आला आणि तेजस्वी यांच आश्वासन चुनावी जुमला असल्याचा नरेटिव्ह एका बाजूला तयार झालं.
त्याचा फायदा एनडीए ने उचलला. आता योजना आणि आश्वासन यांचा थेट फायदा एनडीए ला झाला असं म्हणता येतं कारण मतदानाची आकडेवारी. यंदा बिहारमध्ये 67.13% मतदान झालं. आतापर्यंत बिहारमध्ये जेवढ्या निवडणुका झाल्या त्यातल्या एकाही निवडणुकीमध्ये एवढं मतदान झालं नव्हतं. त्यातही यावेळी पुरुषांपेक्षा जास्त मतदान हे महिलांनी केलं 62.98 टक्के पुरुषांनी मतदान केलं तर मतदान करणाऱ्या महिला मतदारांचा आकडा होता 71.78% प्रो इन्कंबन्सी असताना एवढ्या मोठ्या प्रमाणावरती झालेलं मतदान एनडीएच्या पथ्यावर पडलं.
एनडीएच्या विजयाच तिसरं कारण…
एनडीएच्या विजयाच तिसरं कारण आहे जातींची मूड बांधणं. बिहारच्या राजकारणामध्ये जातीचा फॅक्टर मोठा असतो. इथं हे जातीच गणित ज्याला साधता आलंत्याला डाव बसवता आला. एनडीएने प्रत्येक छोट्या पॉकेटवरती भर दिला. नितीश कुमार हे कुर्मी समाजाचे सगळ्यात मोठे नेते त्यामुळे एक गठ्ठा कुर्मी मत एनडीए च्या मागे उभी राहिली. त्यानंतर त्यांनी भर दिला कुशवा आणि पासवान मतदारांवरती चिराग पासवान यांच्या रूपाने पासवान मत आपल्याकडे राहतील याची काळजी एनडीएन घेतली.
त्यात चिराग पासवान आणि नितीश कुमार यांच्यातला सूक्त संघर्ष जागा वाटपा आधी बराच उफाळून आल्याची चर्चा झाली होती. पण चिराग यांना 29 जागा मिळाल्या त्यांचा रीतसर सन्मान झाल्याचा मेसेज गेला आणि पासवान मतदारांची मत एनडीए कडे वळाली निवडणुकीच्या आधी राबवलेल्या योजना थेट मिळालेली मदत यामुळे इकॉनोमिकल बॅकवर्ड क्लासेस सुद्धा एनडीए च्या मागे उभे राहिले साहजिकच जातीच्या राजकारणामध्ये एनडीए वर्त ठरली हेच दुसऱ्या बाजूला महागठबंधनची बरीच मतदार यादव मतांवरती आणि मुस्लिम मतांवरती होती पण हिंदुत्वाच्या मुद्द्यावरती यादव मतदारांना सुद्धा आपल्याकडे वळवण्यात एनडीएला यश आलं त्यात महागठबंधन मधले अंतर्गत वाद जागा वाटमध्ये तयार झालेल्या अडचणी यामुळेही महागठबंधनची जातीय वोट बँक विभागली गेली. पण एनडीएच आणि त्यातही भाजपच जातीच्या गणिताच मायक्रो मॅनेजमेंट गेम चेंजर ठरलं.
एनडीएच्या विजयाच चौथं कारण…
एनडीएच्या विजयाच चौथं कारण आहे एनडीए ने लावलेला जोर. नितीश कुमार यांच सध्याच वय आहे 74 वर्ष. नितीश यांच्या आरोग्याबद्दल त्यांच्या क्षमतेबद्दल बऱ्याच चर्चा झाल्या होत्या. स्वतः नितीश कुमार यांनीही ही आपली शेवटची निवडणूक आहे म्हणत वातावरण भावनिक केलं होतं पण वयाच्या आणि आरोग्याच्या फॅक्टर वरती नितीश कुमार मागे पडले का? तर उत्तर आहे नाही नितीश कुमार यांनी प्रचार सभांमध्ये लिहून दिलेली भाषण वाचून दाखवली पण त्यांनी प्रचार सभा घेतल्या 84 त्यांची महिलांमध्ये असलेली इमेज त्यांनी सुशासन सरकार देऊन तयार केलेली प्रतिमा या 84 सभांमधून बळकट होत गेली त्यात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 14 प्रचार सभा घेतल्या आणि दोन रोड शो सुद्धा केले.
आता महागठबंधन जोर लावला नाही का? तर त्यांनीही लावला. निवडणुकीच्या आधी रोडशो करत राहुल तेजस्वी जोडीने वातावरण तयार केलं होतं पण ग्राउंड आखण्यामध्ये एनडीए आणि त्यातही भाजपनंजराही कसूर सोडला नाही. प्रत्येक मतदारसंघ मार्क करत भाजपनं आपली निवडणूक लढवण्याची स्ट्रॅटजी पुन्हा एकदा अमलात आणली. त्यात निवडणुकीच्या आधीचे सर्वे, डबल इंजिन सरकार यामुळे तयार झालेलं नरेटिव ND न आपल्या प्रचारातून आणखी पुढे रेटल. त्याचाच फायदा सध्या रिझल्टच्या आकडेवारीमध्ये दिसतोय.
एनडीएच्या विजयाच पाचव कारण…
एनडीएच्या विजयाच पाचव कारण आहे महागठबंधनचे एकमेकांच्या पायात अडकलेले पाय. एनडीए मध्ये जागा वाटपावरून वाद नव्हते का? तर प्रचंड होते. इतके की जागा वाटपामध्ये बोलणी फिसकटली तर चिराग पासवान वेगळा निर्णय घेतील नाहीतर नितीश कुमार धक्का देतील अशा चर्चा सुद्धा झाल्या होत्या.
पण भाजप आणि झेडू न प्रत्येकी 101 जागांवरती डील डन केली. 40 जागा मागणाऱ्या चिराग पासवान यांना 29 जागा देत नाराजी सुद्धा रोखली. पण महागठबंधन मध्ये काय झालं तर जागावाटप नक्की होईपर्यंत पहिल्या फेजच मतदान तोंडावरती आलं होतं. 12 जागांवरती काँग्रेस आणि आरजेडी फ्रेंडली फाईट म्हणत एकमेकांच्या विरोधामध्ये लढले. शेवटपर्यंत जागावाटप पूर्ण झालंच नाही त्यातही ज्या 12 जागांवरती फ्रेंडली फाईट झाली त्यातल्या नऊ जागांवरती सध्या एनडीए आघाडीवरती आहे त्यात कुठल्या मुद्द्यांवरती एनडीएला घेरायचं कुठल्या मुद्द्यांवरती प्रचाराला भर द्यायचा याबद्दल सुद्धा गोंधळ होता जो एनडीएच्या रिसर फायद्याचा ठरला. म
हागठबंधनने तेजस्वी यादव यांना मुख्यमंत्री पदाचा चेहरा म्हणून घोषित केलं असलं तरी महागठबंधन मधली धुसपूस लपून राहिली नाही तेच एनडीए मात्र आपल्यातले वाद मिटवत भक्कम राहिली. वोट चोरी, एसआयआर राहुल तेजस्वी यांनी एकत्र मिळून लावलेली ताकद. बिहारमध्ये झालेल विक्रमी मतदान यामुळे बिहारमध्ये यावेळी खेला होवे ऐकायला येईल अशी चर्चा झाली खरी. पण एनडीएन 200 जागांवरती आघाडी घेत क्लीन स्वीप दिलाय. जे नितीश कुमार बिहारच्या राजकारणातून राईट ऑफ होतील असा दावा महागठबंधन करत होतं त्या नितीश कुमारांच्या घराबाहेर फ्लेक्स लागलेत टायगर अभी जिंदा आहे या टायगरन अशी झेप घेतली आहे जिन महागठबंधनचा सुपडा साफ केलाय आता टायगरची झेप मुख्यमंत्री पदापर्यंत पोहोचते की ती खुर्ची भाजप सोमडीत साईडला सरकवतं एवढाच प्रश्न उरलाय.
